بیماری انگلی کوکسیدیوز چیست و چه انگل‎هایی موجب این بیماری میشوند؟

یکی از بیماری‌های شایع در طیور، بیماری انگلی کوکسیدیوز می‌باشد. این بیماری انگلی به صورت عفونت در روده شایع میباشد. تک یاخته ایمریا که یک انگل اجباری می‌باشد (یعنی برای تولید مثل و فراهم کردن غذای مورد نیاز خود لزوماً به یک میزبان نیاز دارد.) دارای گونه‌های مختلفی مانند: ایمریا تنلا، ایمریا اسرولینا، ایمریا نکاتریس، ایمریا ماکسیما و… می‌باشد. از بین این گونه‌ها بیماری زایی در ایمریا اسرولینا و ماکسیما شدیدتر می‌باشد. امروزه برای پیشگیری از شیوع کوکسیدیوز و بالا بردن هرچه بیشتر سلامت پرندگان و در نتیجه غذای مصرفی انسانها از واکسن‎های ضد کوکسیدیوز استفاده میشود.

پخش شدن و شیوع بیماری کوکسیدیوز به چه شکل است؟

پخش شدن این انگل‌ها ساده است. به این شکل که یک حیوان آلوده، اووسیت‌ها را از طریق مدفوع دفع میکنند این اوسیت‌ها بالغ میشوند و ممکن است یک حیوان دیگر آن را به هر نحوی وارد بدن خود کند. مثلاً طی نظافت خود یا حتی طی خوردن دانه اووسیت‌ها وارد بدن میزبان میشوند. در داخل بدن میزبان تخم باز میشود و اسپوروزوئیت‌ها آزاد میشوند؛ اسپروزوئیت‌ها به سمت سلول‌های روده رفته و در آنجا با سرعت تکثیر میشوند. پس از تکثیر ایسپروزوئیت‌ها بیماری انگلی کوکسیدیوز آغاز می‌شود. علائم اسهال در پرندگان دیده میشود. وجود لکه‌های خونی در مدفوع مرغ مشهود است و در این لحظه به احتمال قوی (خصوصاً در مرغداری‌های غیربهداشتی و غیر اصولی) هیچ راه درمانی وجود نداشته و پرنده تلف میشود. اما با دادن داروهای کوکسیدیوستات مانند یونوفرها که تکثیر انگل‌ها را متوقف میکنند میتوان امید به بهبودی پرندگان داشت.

چرخه تولید مثلی ایمریا بسیار به چرخه تولید مثلی در انگل‎های سارکوکسیستیس که موجب بیماری‎زایی در اسب‌ها میشوند، چرخه انگل‌هاای بسنویتیا و یا انگل تریپانوزوما شبیه است.

ممکن است این بیماری از مرغ آلوده به انگل به جوجه‌های درون تخم نیز منتقل شود. به این شکل که تخمی که مرغ تولید میکند آلوده به تک یاخته ایمریا میباشد.

چرا پیشگیری از کوکسیدیوز به صرفه‌تر از درمان آن میباشد؟

ذکر این مقدمات به این دلیل بود که به نتیجه گیری کلی برسیم که “پیشگیری بهتر از درمان است” . با واکسیناسیون دقیق و به موقع پرندگان میتوان از تمام این مشکلات پیشگیری کرد. قطعاً واکسیناسیون گسترده گران می‌باشد، اما با انجام به موقع و صحیح آن مرغدار میتواند سود محصول خود را تضمین کرده و از شیوع کوکسیدیوز جلوگیری کند.

انواع واکسن‌های موجود برای پیشگیری از بیماری انگلی کوکسیدیوز

یکی از واکسن‌های ضد کوکسیدیوز استفاده شده واکسن شرکت Hipracox میباشد که تحت عنوان Evlon به بازار عرضه شده است. این واکسن با استفاده از سویه‌های تضعیف شده ایمریا تنلا، ایمریا ماکسیما و ایمریا اسرولینا به دست آمده است. این واکسن با رایحه وانیل و رنگ مخصوصی (بنفش) میباشد. که اغلب به صورت محلول استفاده می‌شود.

واکسن Event که از سویه های تضعیف شده ایمریا میتیس، ماکسیما، اسرولینا، تنلا و پاراکوکس به دست آمده است. به هر دو صورت سوسپانسیون و حلال در دسترس میباشد. یعنی هم در آب حل میکنند و پرنده آن را مستقیم میخورد و یا آن را به صورت اسپری بر روی پرنده‌ها ریخته و آن‌ها هنگام تمیز کردن و نظافت خود واکسن را میخورند.

واکسن دیگر Paracox 8 میباشد که از پرندگان در برابر ایمریا ماکسیما، اسرولینا، میتیس و تنلا محافظت میکند. این واکسن را می‌توان برای جوجه‌های یک روزه از طریق اسپری در حجم ۰.۲ میلی‌لیتر پرنده تجویز کرد. قبل از اینکه جوجه‌ها به محل پرورش ارسال شوند. این واکسن خصوصاً برای تولیدکنندگان مرغ گوشتی مناسب میباشد. به شکل محلول در دسترس است.

واکسن Livacox که پس از مصرف تا حدود چهارده روز تاثیر خود را بر روی پرنده میگذارد و ایمنی مادامالعمر ایجاد میکند. از اوسیت سویه‌های ضعیف شده ی ایمریا تنلا، ایمریا اسرولینا، ایمریا ماکسیما و ایمریا نکاتریس بدست آمده است. مقدار مصرف آب به صورت یک میلی‌لیتر در هر لیتر آب می‌باشد. محصول باید با آب سرد رقیق شود. در کل دوران رشد پرنده نباید از داروهای ضد کوکسیدیوزی یا فورازولیدون در خوراک استفاده شود. ( با واکسن تداخل ایجاد میکند.)

واکسن Advent Coccidiosis حاوی سویه‌های زنده ایمریا ماکسیما، ایمریا اسرولینا و ایمریا تنلا، در جوجه های یک روزه و بالاتر استفاده میشود. برای استفاده در مرغ‌ها باید ویال‌ها را به خوبی تکان داد و در آب بهداشتی رقیق کرد. هر ویال ده هزار دوزی را میتوان در دو تا چهار لیتر آب رقیق کرد و به پرندگان داد.

کدام پرندگان نیاز به واکسیناسیون در برابر بیماری انگلی کوکسیدیوز دارند؟

نکته مهم و قابل ذکر اینکه واکسیناسیون فقط در پرندگان سالم یعنی پرندگانی که هیچ گونه تک یاخته ایمریا در بدن آنها وجود ندارد تاثیرگذار است، برای حیواناتی که با بیماری درگیر شده اند باید آنتی بیوتیک تجویز شود، اگر پرنده بهبود یابد، یک ایمنی نسبی در برابر بیماری در مواجه بعدی با بیماری به دست میاورد.

همانطور که اشاره شد برای درمان بیماری انگلی ناشی از تک‌یاخته ایمریا از واکسن‌های ضد کوکسیدیوز استفاده کردیم، اما گروهی دیگیر از انگل‌ها به نام کرم‌ پهن وجود دارند که با داروی نیکلوزامید میتوان به خوبی، به مقابله‌ی با آن‌ها پرداخت.