مشکلات دندانی یکی از اختلالات رایج در اسب‌ها و مهم‌ترین بیماری در محوطه دهانی اسب هستند. به طور کلی، اختلالات و بیماری‌های دندانی در اسب‌ها ممکن است شامل پوسیدگی و سایش دندان، مشکلات مادرزادی در دندان، وجود کیست‌های دندانی، تیزشدگی دندان، بیماری‌های بافت اطراف ریشه دندان، شکستگی دندان و حتی وجود دندان‌های گرگی و تومورهای دندانی می‌شود. این مشکلات می‌توانند باعث ناراحتی، مشکل در جویدن، و حتی عفونت‌های دهانی شوند. برای حفظ سلامت دندان‌های اسب و جلوگیری از پیش آمدن سایر مشکلات محوطه دهانی آنها، مراقبت منظم و درمان‌های پیشگیرانه ضروری است.
مشکلات و بیماری‌های دندانی در اسب‌ها، با نشانه‌های متفاوتی بروز می‌کنند که از جمله این نشانه‌ها می‌توان به لقمه‌اندازی، اکراه در غذا خوردن، از دست دادن کیفیت جسمانی، استشمام بوی تعفن از دهان و هوای تنفسی، ریزش بزاق زیاد از دهان، احساس درد زیاد موقع دهنه زدن و گاهی سینوزیت و… اشاره کرد. بسياری از اختلالات دندانی در اثر مداخله گردش به پهلو ی فک پايين و جفت شدگی دندان‌ها ميباشد.
تخمین زده شده است که تقریباً ۷۰ درصد اسب ها دندان گرگی در می‌آورند. دندان گرگی یکی از مشکلات رایج در اسب‌ها می‌باشد. دندان گرگی به تعداد ۲ تا ۴ عدد در اسب‌ها در می‌آید و به عنوان یک دندان پیش اسیای کوچک می‌باشد.
بررسی کامل دندان‌های اسب
اسب‌ها برای حفظ سلامتی و کارایی خود به دندان‌هایی سالم نیاز دارند. دندان‌های آنها در دو مرحله از زندگی‌شان رشد می‌کنند. در کودکی و ابتدا به صورت دندان‌های شیری و سپس این دندان‌ها ریخته و دندان‌های دائمی رشد می‌کنند. دندان‌های دائمی اسب به طور مستمر در حال رشد هستند و باید با غذاهای سفت یا سوهان دندان اسب ساییده و کوتاه شوند..
دندان‌های جلویی برای گرفتن و بریدن علوفه به کار می‌روند و دندان‌های آسیاب، که وظیفه خرد کردن غذا را بر عهده دارند، هر دو در مراحل تغذیه اسب نقش بسزایی دارند. جالب است بدانید که الگوهای سایش دندان‌ها و میزان رشد آنها می‌تواند به تخمین سن اسب کمک کند.
اما، همانطور که انسان‌ها نیاز به مراقبت‌های دندانی دارند، اسب‌ها نیز به مراقبت‌های منظم دندانی نیازمندند تا از بروز مشکلاتی مانند نقاط تیز، پوسیدگی‌ها و بیماری‌های لثه پیشگیری شود. این مراقبت‌ها شامل بررسی‌های دوره‌ای و اقداماتی مانند فایلینگ دندان‌ها برای جلوگیری از آسیب به دهان و زبان اسب است.
عدم توجه به مراقبت‌های دندانی می‌تواند منجر به مشکلات جدی در جویدن و هضم غذا شود، که در نهایت بر سلامت کلی اسب تأثیر می‌گذارد. بنابراین، اهمیت دادن به سلامت دندان‌های اسب به اندازه مراقبت از سایر جنبه‌های سلامتی آنها ضروری است.
آناتومی دندان‌های اسب
اسب های جوان در مجموع ۲۴ دندان شیری دارند که شامل ۱۲ عدد پیش و ۱۲ عدد پیش آسیا می باشد. اسب های نر بالغ ۴۰-۴۲ دندان دائمی و مادیان ها ۳۶-۴۰ دندان دارند. دندان‌های اسب از نوع هیپسودونت بوده و دائماً در حال رشد می‌باشند. دندان‌های هیپسودونت اسب باید دائماً سایش یابند. اگر سایش به درستی و با خوراک انجام نشود دامپزشک با سوهان مخصوص دندان این کار را انجام میدهد. دندان‌های هیپسودونت، فاقد گردن بوده و دارای تاج بلند و ریشه می‌باشند.
مشکلات و بیماری‌های دندانی در اسب
به طور کلی اختلالات دندانی در محوطه دهانی اسب ممکن است به‌صورت پوسیدگی دندان، سایش دندان، وجود مشکلات مادرزادی در دندان، وجود کیست‌های دندانی، بیماری‌های بافت اطراف ریشه دندان، شکستگی دندان، تیزشدگی دندان، وجود دندان گرگی و تومورهای دندانی باشد.
اختلالات دندانی، با نشانه‌های متفاوتی بروز می‌کنند که از جمله این نشانه‌ها می‌توان به لقمه‌اندازی، اکراه در غذا خوردن، از دست دادن کیفیت جسمانی، استشمام بوی تعفن از دهان و هوای تنفسی، ریزش بزاق زیاد از دهان، احساس درد زیاد موقع دهنه زدن و گاهی سینوزیت و… اشاره کرد.
بسياری از اختلالات دندانی در اثر مداخله گردش به پهلو ی فک پايين و جفت شدگی دندان‌ها ميباشد.
علائمی که نشان دهنده مشکلات دندانی در اسب می‌باشند
مشکل در گرفتن غذا
مشکل در جویدن و بلع غذا
افزایش ترشح بزاق
کاهش وزن
افسردگی و گوشه گیری
استفراغ و اسهال
مخاط دهان حالت خونی پیدا می‌کند
عدم تمرین درست
بی‌قراری و انرژی کم حین تمرین
ایجاد مشکلات در دستگاه گوارش اسب
درد
ناتوانی در خوردن غذاهای سفت مانند هویج
راه‌های جلوگیری از بروز اختلالات و مشکلات دندانی در اسب
معاینه کامل حفره دهان حداقل هر ۶ ماه یکبار توسط دامپزشک
در اسب‌های مسن بررسی محوطه دهانی بیشتر باشد
توجه به عدم وجود آلودگی‌های میکروبی در غذای اسب
توجه به عدم وجود اجسام سخت در غذای اسب
خوردن کنستانتره بعد از مصرف علوفه تا ترشح بزاق افزایش یابد
نحوه معاینه محوطه دهانی و دندان‌های اسب
زبان اسبتان را با یک دست محکم به یک طرف دهان و بیرون نگه دارید. با این کار او نمی‌تواند دهانش را کامل ببندد و با دست دیگرتان دندان‌های طرف دیگر را لمس کنید. شما ابداً با این متد نمی‌توانید دندان‌های آسیاب عقبی و سطوح داخلی آنها را حس کنید. برای آزمایش دقیق آنها احتیاج به آرواره‌گیر است که آرواره‌های اسب را باز نگه داشته و مانع بستن دهان می‌شود و با آسودگی می‌توانید دندان‌ها را امتحان کنید. هرگونه نقطه تیز یا خار مانندی را باید توسط سوهان بسایید. این کار به هیچ عنوان نباید صدمه‌ای به اسب و محوطه دهانی او بزند.
معاینه دندان‌های اسب باید به‌عنوان یکی از برنامه‌های حفظ سلامتی اسب سالانه دوبار انجام پذیرد. بیماری دندان ممکن است در اسب مشکلاتی مانند انسداد مری، انسداد روده‌ها، افت وزن بدن دام، کاهش توانائی تولید مثلی، به‌خصوص در مادیان‌ها، کاهش توانائی حیوان در مسابقات و … را ایجاد کند. در قرن نوزدهم میلادی در اروپا، دندانپزشکی اسب به شکل یک رشته تخصصی به صحنه آمد و بسیار مورد توجه قرار گرفت.
اورجت
اورجت، جایی که دندان‌های بالایی بیش از حد معمول بر روی دندان‌های پایین بیرون می‌زنند، شایع‌ترین نقص مادرزادی دهان است.
این عارضه می‌تواند در اثر قرار گرفتن در معرض سموم در دوران بارداری مادیان ایجاد شود یا ممکن است یک صفت ارثی باشد.
آندرجت
آندرجت در اسب‌ها کمتر رایج است. در این حالت، دندان‌های پایینی بیشتر از دندان‌های بالایی بیرون می‌زند.
با این حال، هر دو اورجت و آندرجت می‌توانند منجر به مشکلات جویدن غذا شوند.
دندان‌های اضافی
دندان‌های اضافی (وضعیتی که به عنوان پلیودنتیا شناخته می‌شود) نیز می‌توانند رشد کنند.
این می‌تواند دو ردیف دندان ثنایا یا دندان اضافی گونه باشد.
ریختن دندان‌های شیری
ریختن دندان‌های شیری می‌تواند باعث تحریک دهان اسب جوان شود و دندان‌های شیری شل، جابجا شده یا شکسته می‌تواند منجر به مشکلات جویدن شود.
کلاهک‌های دندانی
کلاهک‌های دندانی به وضعیت دندان‌های شیری گفته می‌شود که به دندان‌های دائمی چسبیده باقی می‌مانند.
آنها می‌توانند بسیار تیز باشند و ممکن است گونه یا زبان را برش دهند یا در غذا خوردن اختلال ایجاد کنند.
کلاهک‌های دندانی باید برداشته شود.
رویش غیر طبیعی دندان‌های دائمی
رویش غیرطبیعی دندان‌های دائمی معمولاً در اثر ضربه وارده به صورت یا فک ایجاد می‌شود.
در مواردی از این قبیل، جوانه دندان دائمی ممکن است بر اثر شکستگی یا احتمالاً فرآیند ترمیم آسیب ببیند.
تاخیر در رویش یا نهفتگی دندان های گونه یکی از علل شایع التهاب استخوان و پوسیدگی دندان است.
پوسیدگی‌های محیطی
پوسیدگی محیطی در کناره‌های دندان‌های گونه رخ می دهد.
در یک مطالعه روی ۵۰۰ اسب استرالیای غربی، پوسیدگی محیطی در ۵۸.۸ درصد از اسب‌های مورد بررسی مشاهده شد.
پوسیدگی محیطی معمولا مشکلات جدی ایجاد نمی کند، اما اگر درمان نشود می تواند منجر به شکستگی و بیماری پریودنتال شود.
پریودنتیت
پریودنتیت به ساختارهای عمیق‌تری که از دندان‌ها حمایت می‌کنند حمله می‌کند و به استخوان اطراف و رباط پریودنتال آسیب می‌زند.
این اغلب منجر به از دست دادن دندان می‌شود. این فرآیند می‌تواند باعث جدا شدن الیافی شود که از دندان‌ها حمایت می‌کنند.
بیماری پریودنتال اغلب تا زمانی که به مرحله پیشرفته نرسد تشخیص داده نمی‌شود و نیاز به کشیدن دندان آسیب دیده دارد.
دیاستما
فاصله بین دندان‌ها دیاستما نامیده می‌شود.
این شکاف‌ها اغلب بین دندان‌های گونه ایجاد می‌شود، اما گاهی اوقات ممکن است در دندان‌های ثنایا نیز رخ دهد.
دیاستمات می‌تواند مادرزادی باشد یا به دلایل دیگر ایجاد شود.
دونوع دیاستم باز و دریچه‌ای داریم، دیاستما باز به مواد خوراک اجازه میدهد تا بدون رشد بیش از حد باکتری یا بیماری پریودنتال از طریق آن فیلتر شود.
از سوی دیگر، دیاستم دریچه، مواد خوراک را جمع‌آوری می‌کند و منجر به بیماری پریودنتال می‌شود.
درمان دیاستمات ممکن است دشوار باشد و در حال حاضر هیچ درمان درمانی در دسترس نیست.
برخی از دامپزشکان توصیه می‌کنند که دیاستمات تمیز شده را با مواد قالب‌گیری دندانی پر کنید.
این ممکن است یک مهر و موم موقت ایجاد کند و به بافت لثه فرصتی برای التیام دهد.
دهانشویه‌های نمک یا کلرهگزیدین رقیق شده نیز می‌توانند توسط صاحبان مصرف شوند و ممکن است به کاهش بیماری پریودنتال ثانویه کمک کنند.
وجود دندان‌های شکسته
یکی دیگر از مشکلات رایج دندانی در اسب‌ها وجود دندان‌های شکسته است.
این بیشتر در اسب‌های نر اتفاق می‌افتد تا اسب‌های ماده و ممکن است در اثر ضربه به دهان ایجاد شود.
شکستگی دندان‌های گونه نیز ممکن است بدون ضربه رخ دهد.
این نوع شکستگی‌ها به شکستگی‌های ایدیوپاتیک دندان گونه معروف هستند.
آنها بیشتر روی دندان‌های گونه فک بالا (بالا) تأثیر می‌گذارند و یک مطالعه نشان داد که ۲۵ درصد از این دندان‌ها قبل از شکستگی دچار بیماری مزمن دندانی بودند.
از دست دادن یا بیرون کشیدن خودبخودی قطعات جابجا شده یا متحرک معمولاً درد را برطرف می‌کند.
دندان گرگی چیست؟
دندان گرگی در اسب‌ها، که به آنها دندان‌های وستیژیال نیز گفته می‌شود، دندان‌های کوچکی هستند که معمولاً در جلوی دندان‌های دوم پیش‌آسیا قرار دارند. این دندان‌ها می‌توانند در هر دو جنس نر و ماده اسب‌ها دیده شوند. ممکن است اسب‌ها هیچ دندان گرگی نداشته باشند یا یک، دو، یا حتی چهار دندان گرگی داشته باشند، اما معمولاً فقط دو دندان گرگی آن هم در فک بالا دارند
چرا باید دندان‌های درمان و برداشته شوند؟
دندان‌های گرگی ممکن است به دلیل قرار گرفتن در محل تماس با زیناب (بخشی از افسار که در دهان اسب قرار می‌گیرد)، مشکلاتی را برای اسب ایجاد کنند. به همین دلیل، بسیاری از صاحبان اسب و دامپزشکان تصمیم به برداشتن این دندان‌ها در حدود سن یک سالگی اسب می‌گیرند. کشیدن و برداشتن دندان‌های گرگی کاری است که باید توسط دامپزشک انجام شود و معمولاً قبل از شروع کار جدی با اسب جوان و در زمانی که اسب کره است انجام می‌گیرد تا اسب با درد یا ناراحتی در دهانش کار نکند.
در برخی موارد، دندان‌های گرگی ممکن است نیاز به برداشتن نداشته باشند، اما در مواردی که این دندان‌ها شل یا با زخم‌های مداوم همراه باشند، ممکن است باعث درد شوند و برداشتن آنها توصیه می‌شود. همچنین، برخی از دندان‌های گرگی ممکن است “کور” باشند، یعنی از لثه بیرون نزده‌اند و می‌توانند مشکلاتی را ایجاد کنند.
درمان دندان گرگی با استفاده از جراحی و ابزارهای مخصوص انجام می‌شود. پیش از عمل جراحی اسب تحت بی حسی قرار می‌گیرد تا درد ناشی از برداشت دندان گرگی در حیوان کمتر شود و سپس دامپزشک متخصص اقدام به جراحی وبرداشت دندان وستژیال می‌کند.
