بیماری پن لکوپنی یکی از بیماری‌های اختصاصی گربه‌سانان است. این بیماری بسیار مسری، عفونی و کشنده بوده و می‌تواند باعث مرگ گربهها شود. پنلوکوپنی می‌تواند تمام خانواده گربه سانان، چه اهلی و چه وحشی را درگیر و بیمار کند. عامل بیماری یک ویروسی DNA دار و بدون پوشش از خانواده پاروویریده‌ها می‌باشد. تصور میشود که ژنوم بیماری پاروویروس سگ سانان برای اولین بار از این ویروس منشاء گرفته باشد. به همین علت به این بیماری پاروویروس گربه نیز گفته میشود. بعضی از افراد به این بیماری وبای گربه نیز می‌گویند. این ویروس پتانسیل آلوده سازی برخی دیگر از حیوانات مانند راکون‌ها را دارد اما مهم‌ترین میزبان پن لوکوپنی، گربهها می‌باشند.
این ویروس موجب عفونت شدید در گربه‌سانان شده و سرتاسر دستگاه‌های بدن از جمله دستگاه گوارش، سیستم عصبی و سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیماری پن لکوپنی با تب ناگهانی شروع میشود و معمولاً از فصل پاییز به بعد بروز می‌کند. شایع ترین نشانه در پن لکوپنی اسهال و استفراغ است که باعث دهیدراته شدن و بروز شوک در حیوان میشود. همچنین کاهش تعداد گلبول‌های سفید لکوسیت‌ها)از رایج ترین علائم این بیماری است.
درمان این بیماری حمایتی است. گربه‌هایی که درمان می‌شوند، ممکن است تا ۶ هفته به دفع ویروس ادامه دهند و از این جهت پتانسیل آلوده سازی سایر گربهها را دارند بنابراین باید پیشگیری و مراقبت‌های صحیح انجام شود.
راه‌های انتقال و ورود بیماری پن لکوپنی به بدن گربهها
گربهها سالم اگر در معرض گربه‌های بیمار باشند می‌توانند آلوده شوند. ممکن است آلودگی از طریق دهان و بینی باشد و یا آلودگی از طریق مدفوع و سایر ترشحات حیوان آلوده مانند بزاق، استفراغ ادرار، به ویروس پن لکوپنی انجام شود. اغلب گربهها در اولین سال از زندگی خود به ویروس آلوده میشود. گربه‌های خیابانی که شرایط بهداشتی مناسبی نداشته و واکسیناسیون در آن‌ها انجام نمی‌شود، خیلی بیشتر در معرض بیماری و پخش و انتقال آن به سایر گربهها حتی گربه‌های خانگی هستند.
پاروویروس گربه‌سانان بسیار مقاوم بوده و تا مدت‌ها بر روی سطوح باقی می‌ماند، گربه‌های سالمی که از ظرف غذای آلوده با گربه‌های بیمار استفاده می‌کنند و یا حتی در قفس ضد عفونی نشده‌ای که پیش‌تر گربه بیمار در آن زندگی می‌کرده، زندگی می‌کند، به شدت در معرض آلودگی به این بیماری ویروسی هستند.
بنابراین هم از طریق مستقیم و هم غیرمستقیم انتقال بیماری پن لکوپنی گربه‌سانان انجام شود. پس از ورود عامل بیماری به بدن، ویروس به عقده‌های لنفاوی سر و گردن نفوذ می‌کند. سپس به جریان خون عمومی وارد شده و سپس به پلاک‌های پایر روده، طحال، تیموس و سایر عقده‌های لنفاوی بدن وارد میشود و برای بار دیگر ویروس وارد خون شده و سلول‌های روده‌ای را آلوده می‌کند.
کدام گربهها مستعد ابتلا به پنلکوپنی هستند؟
از آنجا که ویروس عامل بیماری پن لکوپنی در تمام محیط وجود دارد، تقریباً همه بچه گربهها و گربه‌های بالغ در مقطعی از زندگی خود در معرض این ویروس قرار می‌گیرند. در حالی که گربهها در هر سنی ممکن است به پاروویروس گربه که باعث پن لکوپنی میشود آلوده شوند، بچه گربه‌های جوان، گربه‌های با بیماری زمینه‌ای و سیستم ایمنی ضعیف و گربه‌های واکسینه نشده بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. این بیماری بیشتر در گربه‌های ۳-۵ ماهه دیده میشود و مرگ و میر در این گروه سنی شایع‌تر است.
علائم و نشانه‌های بیماری پن لکوپنی چیست؟
اولین علائم قابل مشاهده یماری پن لوکوپنی که ممکن است صاحب گربه متوجه شود عبارت است از افسردگی عمومی، از دست دادن اشتها، تب بالا، بی حالی، استفراغ، اسهال شدید، ترشحات بینی و کم آبی. گربه‌های مریض ممکن است برای مدت طولانی جلوی کاسه‌های آب خود بنشینند اما آب زیادی ننوشند.
پاروویروس گربه سانان باعث آسیب به سلول‌های پوششی روده می‌شوند. همچنین به مغز استخوان و غدد لنفاوی حمله می‌کند و در نتیجه، کمبود انواع گلبول‌های سفید خون (پانلوکوپنی) و گلبول‌های قرمز (کم خونی) را به همراه دارد.
در برخی از گربهها، تب در طول بیماری می‌آید و از بین می‌رود و کمی قبل از مرگ، دمای بدن به طور ناگهانی به سطح پایین‌تر از حد طبیعی می‌رسد (دمای سینوسی در طی دوران بیماری). در بچه گربه‌های جوان، ویروس می‌تواند به مغز و چشم‌ها نیز آسیب برساند. در اثر دهیدراته شدن یا کم آبی بدن، انعطاف پوست به شدت کاهش می‌یابد.
گربه‌های باردار که به ویروس آلوده شده‌اند و بیمار می‌شوند (حتی اگر به نظر بیمار جدی نباشند) ممکن است بچه گربه‌هایی با آسیب شدید مخچه (بخشی از مغز که اعصاب، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها را برای تولید هماهنگ می‌کند) به دنیا بیاورند. این بچه گربهها با سندرمی به نام آتاکسی مخچه گربه‌ای به دنیا می‌آیند و حرکات آن‌ها با لرزش شدید همراه است. هنگامی که پاروویروس گربه در مدفوع گربه یافت میشود پن لکوپنی تأیید میشود. در موارد حاد بیماری پن لکوپنی گربه‌سانان هایپوترمی، انعقاد درون رگی منتشر و شوک سپتیک بروز می‌کند.
تشخیص تفریقی بیماری پن لوکوپنی
علائم پن لکوپنی می‌تواند متفاوت باشد و ممکن است شبیه به بیماری‌های دیگر مانند عفونت سالمونلا یا کمپیلوباکتر، پانکراتیت، عفونت ویروس نقص ایمنی گربه (FIV) یا عفونت ویروس لوسمی گربه (FeLV) باشد. گربه‌های آلوده حتی ممکن است علائمی را نشان دهند که شبیه علایم انواع مسمومیت‌ها در گربه یا بلعیدن یک جسم خارجی است. عامل بیماری سیستم عصبی را خصوصا در بچه گربهها و گربه‌های جوان تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب بروز انواع مشکلات عصبی میشود
بیماری FPLV یا پن لکوپنی گربه‌سانان چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص احتمالی پن لوکوپنی گربه معمولاً بر اساس علائم بالینی در گربه ای است که در زمان مناسب و با دوز کافی واکسن، واکسینه نشده است. پس از انجام معاینه عمومی گربهها، به جهت انجام آزمایش CBC از حیوان نمونه خون اخد میشود. نمونه به آزمایشگاه فرستاده شده و مورد بررسی قرار می‌گیرد. بجز آزمایش که روش دقیقی است، می‌توان از کیت‌های تشخیصی استفاده کرد.
آزمایش خون برای تشخیص بیماری FPLV
در صورت مشاهده علائم و ضعف و بی حالی گربهها و پس از گرفتن تاریخچه مناسب از صاحب حیوان، باید یکسری آزمایش‌ها و معاینات پیشرفته‌تر انجام شود.
برای تشخیص درست به نشانه‌های آزمایشگاهی توجه میکنیم. در این بیماری کاهش گلبول‌های سفید یا لکوپنی وجود دارد (مقادیر ۵۰-۳۰۰۰ WBC/mcL). نوتروپنی (کاهش نوتروفیل‌های خون) زودتر از لنفوپنی (کاهش لنفوسیت‌های خون) بروز می‌کند. تعداد کل WBC کمتر از ۲۰۰۰ سلول در میکرولیتر با پیش آگهی ضعیف تری مرتبط است. تعداد لکوسیت‌ها در حالت طبیعی باید ۶۰۰۰ عدد باشد. در طول بهبودی پس از عفونت، به طور معمول یک نوتروفیلی برگشتی وجود دارد.
کیت برای تشخیص FPLV
در برخی موارد، تشخیص را می‌توان با استفاده از کیت تست ایمونوکروماتوگرافی در مطب که برای تشخیص آنتی ژن پاروویروس مدفوع در نظر گرفته شده است، تأیید کرد. با این حال، آنتی ژن مدفوع فقط برای مدت کوتاهی پس از عفونت قابل شناسایی است. در این‌گونه تست‌ها نتایج منفی کاذب معمول هستند و نمی‌توان اتکای صد درصد به این کیت‌ها کرد. حساسیت این آزمایش‌ها بین ۵۰ تا ۸۰ درصد گزارش شده است. بنابراین اولویت دامپزشکان با آزمایش خون می‌باشد.
پیشگیری از بیماری پن لکوپنی (FPV)
گربه‌هایی که بهبود یافته‌اند یا گربه‌هایی که به شکل خفیف بیماری دچار شده‌اند، ایمنی نسبی از ابتلای مجدد به بیماری پیدا می‌کنند. همچنین ممکن است بچه گربهها از طریق انتقال آنتی بادی‌ها در آغوز ( اولین شیری که توسط مادر تولید میشود) مصونیت موقت دریافت کنند. این ایمنی، “ایمنی غیرفعال” نامیده میشود و مدت زمانی که از بچه گربهها در برابر عفونت محافظت می‌کند بستگی به سطح آنتی بادی‌های محافظتی تولید شده توسط مادر دارد.این ایمنی به ندرت بیش از ۱۲ هفته دوام می‌آورد.
برخی نکات مهم در پیشگیری:
برنامه منظم واکسیناسیون
معاینه و چکاپ منظم گربهها توسط دامپزشک
دور کردن گربه بیمار از محیط زندگی گربه‌های سالم
استفاده از ترکیبات صدعفونی کننده مانند هیپوکلریت سدیم (وایتکس) که ویروس را از بین می‌برند در جهت پاکسازی و نظافت محیط گربه‌های بیمار.
شعله دادن محیط آلوده به ویروس
پن لوکوپنی قابلیت انتقال به انسان‌ها را ندارد و از این جهت خیال صاحبان پت جمع خواهد بود.
برنامه واکسیناسیون
پیشگیری از پن لکوپنی برای سلامت گربهها بسیار ضروری و حیاتی است. امروزه واکسن‌هایی وجود دارند که بهترین محافظت را در برابر عفونت پاروویروس گربه‌سانن ارائه می‌دهند. واکسیناسیون برای گربه‌هایی که در داخل خانه هستند مهم است، زیرا ویروس در همه جای محیط وجود دارد.
اکثر بچه گربه‌های جوان اولین واکسیناسیون خود را بین ۶ تا ۸ هفتگی دریافت می‌کنند و واکسن‌های بعدی تا زمانی که بچه گربه به سن ۱۶ هفتگی برسد، تزریق میشود. برنامه واکسیناسیون بزرگسالان با توجه به سن و سلامت گربه و همچنین خطر و اپیدمیولوژی پن لوکوپنی در منطقه متفاوت است.
درمان بیماری پن لکوپنی گربه‌سانان به چه صورت است؟
گربه‌های مبتلا یا مشکوک به بیماری باید به سرعت از دیگر گربهها جدا شده و در محیطی مجزا بستری شوند. احتمال زنده ماندن گربه‌های زیر ۸ هفته بسیار کمتر است و از لحاظ زنده ماندن شانس برای گربه‌های مسن بیشتر است. مانند پاروویروس سگ سانان درمان اختصاصی برای پن لکوپنی گربهها وجود ندارد و درمانی که انجام میشود برای جلوگیری و مبارزه با عفونت‌های ثانویه و اصطلاحاً درمان حمایتی است. به دلیل بروز کم خونی در گربه ممکن است نیاز به تزریق خون وجود داشته باشد.
مایع درمانی
به دلیل کم‌ابی و دهیدراته شدن بدن گربهها، سرم تراپی انجام میشود و سرم آب و الکترولیت از دست رفته گربه را تا حدود زیادی جبران می‌کند و باعث میشود قوای بدنی حیوان به شرایط سالم بازگردد. می‌توان از سرم رینگر استفاده کرد، در این صورت کمبود پتاسیم خون نیز جبران خواهد شد.
داروهای ضد درد و ضد تهوع
در موارد محدودی می‌توان برای کاهش درد از داروی‌های ضد درد استفاده کرد مانند پردنیزون استفاده کرد اما باید دقت کنیم برخی داروها، مانند داروی استامینوفن در گربه منع مصرف دارد.برای درمان استفراغ از داروهایی ضد استفراغ مانند اوندانسترون و متوکلپراماید استفاده میشود. برای افزایش انرژی حیوان از وویتامین ب کمپلکس استفاده میکنیم. رژیم غذایی حیوان باید اصلاح شود و شامل غذاهای مفید و مقوی باشد.
انتی بیوتیک‌های مورد استفاده
از آن جایی که داروی خاصی برای مبارزه با ویروس عامل بیماری نداریم، برای بهبود عفونت‌های ثانویه در بیماری پن لکوپنی، از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده میکنیم. برخی آنتی بیوتیک‌ها مانند سفتی فور و پنی سیلین برای مبارزه با عفونت ثانویه مناسب خواهد بود. با آسیب غشای روده احتمال ورود باکتری به روده و حتی فعالیت فلور طبیعی روده و بروز عفونت‌های ثانویه شدید افزایش پیدا می‌کند. آنتی بیوتیک با نقش ضد باکتریایی خود باعث مرگ باکتری و جلوگیری از بروز مشکلات ثانویه میشود.
مراقبت‌های بعد از بیماری پن لوکوپنی
پس از بهبود بیماری پن لکوپنی در گربه و به علت ضعف شدیدی که در سیستم ایمنی به وجود آمده و توان جسمی حیوان به شدت افت کرده است،گربه باید دور از سایر حیوانات و عوامل آلوده‌کننده و بیماری‌زا نگهداری شود. غذای حیوان باید مقوی و سرشار از ویتامین‌ها باشد و داروها باید طبق نسخه دامپزشک به حیوان داده شود.
محیط زندگی گربه باید دائماً تمیز و ضدعفونی شود و هرگونه عوامل استرس زا از گربه دور باشد. بیماری پن لکوپنی بیماری بسیار کشنده‌ای است و اگر گربه بتواند از این بیماری جان سالم به در ببرد باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار بگیرد و هیچگونه فعالیت شدید بدنی نداشته باشد.