انواژیناسیون (intussusception) یا درهم‌روی روده به اختلالی گفته می‌شود که در آن بخشی از روده به داخل بخش دیگری فرو می‌رود. این عارضه منجر به انسداد روده و عدم توانایی مواد غذایی در عبور از بخش‌های مختلف دستگاه گوارش می‌شود.
درهم‌روی روده می‌تواتد مانع از خونرسانی به بخش‌های مختلف روده بشود. انواژیناسیون ممکن است در هر بخشی از دستگاه گوارش، از معده تا روده بزرگ رخ بدهد. اما اغلب درگیری‌های intussusception در ناحیه ژژنوم و یا محل اتصال روده کوچک به کولون (ایلئوسکوکولیک) می‌باشد.
معمولاً انواژیناسیون در اثر یک بیماری زمینه‌ای مانند تومورها پدید می‌آید. معمولاً در کودکان، روده‌ها را می‌توان با یک عمل کوچک به موقعیت خود برگرداند. در بزرگسالان، اغلب برای اصلاح مشکل نیاز به عمل جراحی است.
انواژیناسیون یا درهم‌روی روده معمولاً با مشکلاتی مرتبط است که باعث التهاب روده (آنتریت) می‌شود. علل رایج آنتریت عبارتند از:
انگل‌های روده‌ای (کرم‌های قلابدار، کرم‌های شلاقی و کرم‌های گرد)
عفونت‌های تک یاخته‌ای، باکتریایی یا ویروسی (ژیاردیا، سالمونلا، دیستمپر سگ و پاروویروس)
اجسام خارجی روده (استخوان‌ها، اسباب بازی‌های پلاستیکی و غیره)
تغییرات ناگهانی غذایی
توده‌های روده‌ای (تومورها)
عمل جراحی که بر روی روده انجام می‌شود
افزایش تحرک در قسمتی از روده که تحرک بیش‌تری دارد و در مجاورت قطعه‌ای است که فاقد تحرک است (ایلئوس) می‌تواند باعث شود که بخش هیپرتحرک به قسمتی از ایلئوس وارد شود و در نتیجه انواژیناسیون رخ دهد.
علایم و نشانه‌های انواژیناسیون، درهم‌روی روده‌ای (intussusception)
سگ‌ها و گربه‌هایی که دچار انواژیناسیون می‌شوند، معمولاً قبل از وقوع این انواژیناسیون، اسهال یا استفراغ داشته‌اند. حجم کمی از اسهال خونی، درد شکم، یا توده قابل لمس در ناحیه شکمی، حاکی از درهم‌روی روده‌ای است.
شدت علائم بالینی تا حدودی به محل intussusception بستگی دارد. این عارضه‌ها می‌توانند مزمن یا متناوب باشند، به این معنی که خود به خود خود را کاهش می‌دهند و سپس اصلاح می‌شوند.
در‌واقع خود بهبود شونده هستند. ممکن است درهم‌روی روده‌ای به یک شریان فشار وارد کند و در نتیجه موجب بروز ایسکمی و نکروز بافی بشود. سگ‌ها یا گربه‌ها با سابقه استفراغ یا اسهال که با افسردگی و کاهش اشتها برای بیش از یک یا دو روز همراه هستند باید توسط دامپزشک مورد ارزیابی قرار گیرند.
تشخیص انواژیناسیون، درهم‌روی روده‌ای (intussusception)
اگر حیوانی که سابقه استفراغ یا اسهال دارد دارای توده قابل لمس در شکم است، باید عارضه انواژیناسیون در نظر گرفته شود. این توده را می‌توان به صورت حلقه روده‌ای ضخیم شده و سوسیس مانند احساس کرد.
اگر انسداد ناشی از درهم روی روده‌ای کامل باشد. رادیوگرافی الگویی از انسداد روده را با حلقه‌های متسع شده‌ی روده که پر از گاز و مایع است نشان می‌دهد.
در موارد انسداد نسبی، ممکن است علائم قابل توجهی در رادیوگرافی ساده وجود نداشته باشد و ممکن است برای شناسایی مشکل به ماده حاجب باریم نیاز باشد.
سونوگرافی ناحیه شکم برای شناسایی ناحیه intussusception بسیار مفید است. معاینه ناحیه رکتوم برای تشخیص انواژیناسیون مفید است.
تشخیص افتراقی درهم‌روی روده‌ای
انواژیناسیون باید از پرولاپس رکتوم و گاستروانتریت حاد تشخیص داده شود. درد شکم، استفراغ و مدفوع با مخاط و خون در گاستروانتریت حاد دیده می‌شوند اما اسهال نشانه بارز intussusception می‌باشد.
پرولاپس رکتوم با لمس مخاط بیرون زده در امتداد ناحیه پوست مقعد قابل تشخیص است در حالی که در عرضه درهم‌روی روده‌ای، انگشت تا عمق مقعد وارد می‌شود.
درمان انواژیناسیون، درهم‌روی روده‌ای (intussusception)
از آنجایی که اکثر حیوانات خانگی که دچار درهم روی روده‌ای می‌شوند، دوره‌هایی از استفراغ و اسهال داشته‌اند باید قبل از جراحی وضعیت هیدراتاسیون و الکترولیت‌ها بررسی شود.
این بررسی شامل برخی از تجزیه و تحلیل شیمیایی خون و درمان با مایع داخل وریدی مناسب است. درمان حیواناتی که دچار عارضه انواژیناسیون می‌تواند پیچیده و دشوار باشد. بسیاری از دامپزشکان ترجیح می‌دهند این بیماران را برای مراقبت‌های مداوم به یک جراح دامپزشکی معرفی کنند.
گاهی اوقات می‌توان انواژیناسیون‌ها را از طریق محوطه شکمی به صورت دستی و با دستکاری روده‌ی آسیب دیده کاهش داد یا خود به خود کاهش می‌یابد.
با این حال، در بیشتر موارد، برای درمان این مشکل نیاز به جراحی است. عود انواژیناسیون رایج است، بنابراین حتی اگر بتوان intussusception را به صورت دستی کاهش داد، اغلب برای کاهش بروز عود و بازگشت بیماری، جراحی توصیه می‌شود.
در حین جراحی روده، ناحیه آسیب دیده به راحتی قابل شناسایی است. گاهی اوقات جراح این امکان را دارد که به صورت دستی عارضه را کاهش دهد. در بسیاری از موارد، قابلیت کاهش درهم‌روی روده‌ای وجود ندارد و یا روده به شدت آسیب دیده است که حذف و برداشتن روده آسیب دیده لازم است.
در این حالت، ناحیه روده آسیب دیده برداشته می‌شود و انتهای بریده شده روده با بخیه یا منگنه در روشی به نام آناستوموز روده به یکدیگر متصل می‌شود.
جراحی انواژیناسیون، درهم‌روی روده‌ای (intussusception)
لاپاراتومی اکتشافی در خط میانی شکمی انجام می‌شود. کل دستگاه گوارش به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد زیرا انواژیناسیون‌های متعدد به طور همزمان امکان پذیر هستند.
کاهش دستی را می‌توان با اعمال کشش ملایم بر روی انواسوسسپتوم(intussusceptum ) و فشار روی انواسوسپیانس(intussuscipiens) انجام داد.
جراح باید مراقب باشد تا به رگ آسیب بیش‌تری نزند. زمانی که هیچ چسبندگی یا حتی چسبندگی‌های جزئی بین حلقه‌های روده وجود نداشته باشد، عمل دستی می‌تواند موفقیت آمیز باشد.
انترکتومی و آناستوموز زمانی انجام می‌شود که بخش آسیب‌دیده زنده نیست و قابلیتکاهش دستی را ندارد، بخش آسیب دیده سوراخ شده است یا یک ضایعه توده‌ای مسئول انواژیناسیون است.
زمانی که نمی‌توان درهم روی‌ها را به صورت دستی کاهش داد، سعی می‌شود تا جایی که ممکن است طول روده سالم حفظ شود.
البته کاهش نسبی اغلب امکان پذیر است و انجام می‌شود. انتروتومی بر روی مرز آنتی مزانتریک انواسسپتوم (intussusceptum) در نزدیکی دیواره معکوس( invertedwall) انجام می‌شود.
انترکتومی بین بخش غیر قابل تقلیل انواسوسسپین (intussuscipiens ) و طولانی‌ترین بخش سالم انواسوسسپتوم (intussusceptum) انجام می‌شود. سپس خط انتروتومی بطور معمول بسته می‌شود. این روش به طور موثر حداقل یک سوم طول روده را که در انترکتومی برداشته می‌شد را حفظ می‌کند.
پیش آگهی
اگر بیمار به موقع به مراکز درمانی مراجعه کند و مراقبت‌ها و تشخیص‌های صحیح انجام شود احتمال بهبودی بسیار بالاست، به‌خصوص اگر نیازی به جراحی نباشد و از طریق عمل کاهش انواژیناسیون مشکل برطرف شود اما در غیر این صورت و اگر نیاز به جراحی باشد و انجام شود، احتمال مرگ حیوان در اثر درهم‌روی روده‌ای وجود دارد.
لازم است نسبت به توصیه‌ها و نسخه‌‌های دامپزشک توجه لازم و کافی انجام شود.
می‌توان پس از جراحی به حیوانات آرامبخش‌هایی مانند دگزامتازون تجویز کرد اما باید توجه داشت که استامینوفن باعث مسموسیت در گربه می‌شود.