به مجموعه اقداماتی که سبب تشخیص قطعی و دقیق بیماری در حیوانات می‌شود، اصول معاینه گفته می‌شود. هدف از معاینه درمان نیست و گزینه‌های درمانی بخش بعدی کار دامپزشک را تشکیل می‌دهند. پس از مراجعه گربه بیمار اولین اقدام هر دامپزشکی اخد تاریخچه و پرسیدن سؤالاتی از قبیل نحوه زندگی و تغذیه و… در مورد گربه‌های بیمار می‌باشد.
دامپزشک کارش را با مشاهده و سپس معاینه دور و نزدیک ادامه می‌دهد. نحوه و اصول معاینه گربه‌ها تا حد زیادی شباهت به نحوه معاینه سگ‌ها دارد اما یکسری قواعد خاص در مورد گربه‌ها وجود دارد که آن‌ها را نسبت به سگ‌ها متمایز می‌کند. مانند نحوه مقیدسازی و گرفتن حیوان که در گربه‌ها کاملاً متفاوت و تا حدودی دشوارتر نسبت به اغلب نژاد‌های سگ می‌باشد.
دامپزشک در معاینات بالینی گربه به دنبال علائمی هست که قابل مشاهده می‌باشد و نمی‌تواند صرفاً به اطلاعاتی که از صاحب حیوان می‌گیرد بسنده کند. بنابراین یکی از مهم‌ترین مهارت‌های از دامپزشکی توانایی تشخیص علایم و تجزیه تحلیل آن‌ها می باشد.
پیش از هر کاری صرف نظر از تصویر برداری تشخیص یا انجام انواع عمل‌های جراحی رایج در گربه‌ها مانند عقیم سازی گربه نر و هم چنین عقیم سازی گربه ماده، باید معاینات اصولی انجام بشود.
مهارت‌های دامپزشک در معاینات بالینی گربه‌ها
تسلط به علم دامپزشکی و مطالعه کامل کتاب‌های مرجع
تجربه در معاینه گربه‌ها
توانایی برقراری ارتباط صحیح با گربه‌ها
تسلط به ارتباط با صاحبان حیوانات خانگی
داشتن هوشمندی کامل در تشخیص و تفریق بیماری‌های مختلف از یکدیگر
تسلط به استفاده از حواس محتلف بینایی و لامسه در تعیین و تشخیص بیماری گربه‌های
پس از تشخیص، مهارت درمان و نسخه نویسی مناسب دامپزشکی را داشته باشد و در مورد داروهای ممنوعه مانند استامینوفن برای گربه‌ها اطلاعات داشته باشد
بخش‌های مختلف اصول معاینه در گربه‌ها
به ترتیب معاینه بالینی گربه شامل چند بخش کلی و مهم زیر می‌باشد:
اخذ تاریخچه: اولین اقدام دامپزشک اخذ تاریخچه و طرح سؤالات مناسب در مورد شرایط غذایی، زندگی و روزمرگی‌های گربه بیمار می‌باشد.
معاینه از راه دور: شامل مشاهده و ارزیابی وضعیت عمومی حیوان
معاینه از نزدیک: شامل بخش اصلی معاینه گربه و لمس و اندازه‌گیری پارامترهایی مانند ضربان قلب و…
تکنینک‌های معاینه گربه‌ها
پس از پر کردن برگه تاریخچه گربه که شامل: سن و جنس و وزن و دمای بیمار (اخذ با دماسنج مخصوص) و سوابق بیماری و سوابق دارویی و غذایی و… بود، معاینه راه دور که همان ملاحظات و مشاهدات کلی و بررسی های رفتار گربه هست را انجام میدهیم. پس از این دو بخش به بخش اصلی اصول معاینه گربه‌های یعنی معاینه از راه نزدیک می رسیم. معاینه نزدیک باید از سر تا دم حیوان انجام بشود.
ابتدای پوست و موی گربه را از نظر وجود انگل، زخم و یا قارچ معاینه و بررسی می‌کنیم. برخی از بیماری‌های پوستی که در معاینه تشخیص داده می‌شوند شامل:
آکنه که روی ناحیه چانه و فک زیرین شایع است.
بیماری‌های قارچی که شامل تغییر رنگ پوست و مو ریختگی و خارش و التهاب است.
انگل‌هایی مانند کک و کنه و جرب که خارش و موریختگی از نشانه‌های شاخص این بیماری‌های می‌باشد.
مرحله بعد معاینه چشم و گوش گربه می‌باشد که شامل:
عفونت چشک گکه ناشی از عوامل ویروسی و باکتریایی یا ضربه است و علایم آن چرک و حساسیت به نور و… است.
گانگ به عنوان یکی از مشکلات چشمی که باعث ایجاد کثیفی در چشم می‌شود
التهاب ملتحمه که علائم آن درد و تورم و قرمزی است
بیرون زدگی پلک سوم که در گربه‌ها شایع می‌باشد
عفونت گوش که شیوع بالایی دارد و علایم آن کج کردگی سر، بوی نامطبوع و احساس درد و خارش در گوش‌های گربه می باش و میتواند ناشی از عوامل میکروبی و یا انگل‌هایی مانند جرب باشد.
مرحله بعد معاینه معاینه دهان و دندان گربه است که شامل:
بررسی بوی دهان که در صورت وجود بوی نامطبوع ممکن است عفونت وجود داشته باشد
معاینه لثه‌های حیوان
بررسی آبسه های دهانی
بررسی شکل نامتعارف دندان‌ها
معاینه هر دو فک بالا و پایین حیوان و ارزیابی کوتاهی و بلندی فک ها
بررسی کامل دندان‌ها و تشخیص دندان نابجا در صورت وجود
بررسی حفره دهان و تشخیص وجود یا عدم وجود هر نوع زخم
معاینه قوام دندان‌ها
مرحله بعد معاینه قلب می‌باشد که شامل:
دامپزشک با استتوسکوپ به معاینه قلب می‌پردازد. قلب باید صداهای طبیعی و سه مرحله‌ای خود را داشته باشد و اختلال در هر صدا به معنای وجود مشکل در دهلیز یا بطن یا دریچه‌ها قلبی عروقی می‌باشد.
در صورت شک به بیماری‌های قلبی مانند هایپرتروفی (بزرگشدگی) قلب و یا بروز افتادگی در دریچه‌ها و یا عدم پمپ مناسب خون توسط قلب، از تکنیک‌های فراتر و حرفه‌ای‌تر مانند اکوکاردیوگرافی کمک می‌گیریم. ضربان قلب گربه در محدود ۱۴۰ تا ۲۲۰ ضربه در دقیقه می‌باشد.
مرحله بعد معاینه ریه گربه است که شامل:
بررسی تعداد تنفس گربه که حدود ۲۰ تا ۳۰ عدد در دقیقه است می باشد. صداهای غیر طبیعی مانند ویز نباید شنیده شود و هر سختی‌ای در تنفس باید از نظر بخش مورد نظر ارزیابی شود.
ممکن است سختی تنفس مربوط به قسمت نای باشد و شاید با بخش کیسه هوایی شش‌ها در ارتباط باشد. یک دامپزشک با تجربه و با علم باید بتواند این صداها را از هم تمیز بدهد.
مرحله بعد معاینه دستگاه گوارش گربه می‌باشد که شامل:
معاینه دستگاه گوارش شامل ملاسمه ناحیه شکمی و لمس اندام‌های درونی آن مانند روده‌ها می باشد. از طریق لمس میتوان بسیاری از مشکلات مانند گرفتگی‌های گوارشی، تنبلی یا پرکاری حرکات روده،یبوست و… را ارزیابی نمود و به تشخیص تفریقی پرداخت.
گاهی اوقات برای شنیدن صداهای گازی نیاز است با گوشی پزشکی و زدن ضربه آرام به ناحیه شکم این صداها را بررسی کنیم. یکی از مهم‌ترین اعمال در بررسی دستگاه گوارش گربه، توجه به مدفوع است. مدفوع باید از لحاظ قوام، بو، شکل، اندازه، رنگ و… بررسی شود.
مرحله بعد معاینه دستگاه ادراری تناسلی گربه می‌باشد:
میتوان با لمس کلیه‌ها را لمس نمود و آن‌ها را از نظر بزرگشدگی بررسی کرد. مثانه نیز قابل لمس است و میتواند ارزیابی شود. مهم‌ترین ارزیابی در دستگاه ادراری بررسی گرفتگی در مجاری میزراهی می‌باشد که برای تشخیص بهتر باید به بخش رادیولوژی ارجاع داده شود.
اندام‌های جنسی مانند بیضه در نرها و تخمدان و رحم ماده‌ها باید مورد ارزیابی قرار بگیرند.
در پایان معاینه ناهنجاری‌های اسکلتی گربه را بررسی می‌کنیم و در صورت وجود هرگونه اختلال در سیستم اسکلتی و برای افزایش اطمینان، گربه را برای معاینات بیش‌تر به بخش رادیولوژی ارجاع می‌هیم.
تکنیک‌ها کمک کننده در کنار اصول معاینه
علاوه بر اصول معاینه و مهارت‌های دامپزشک برخی تکنیک‌ها هستند که پزشک را در تشخیص قطعی یاری می‌کنند. برخی تکنیک‌ها شامل:
آزمایش‌ها خونی مانند سی بی سی
کشت میکروبی
رادیولوژی
سونوگرافی
سی تی اسکن
و…
مرحله به مرحله‌ی رویکردها در معاینات گربه
فراهم سازی محیط: دامپزشک با ایجاد محیطی آرام و راحت شروع می‌کند. گربه‌ها به محیط اطراف خود بسیار حساس هستند، بنابراین عوامل استرس‌زا مانند صداهای بلند یا بوی‌های ناشناخته باید حذف بشوند.
جمع‌آوری تاریخچه جامع: دامپزشک اطلاعات مرتبط را از صاحب گربه جمع‌آوری می‌کند. دامپزشک در مورد سن، نژاد، تاریخچه واکسیناسیون، رژیم غذایی و هر علامت فعلی گربه سوال می‌کند. توجه به تغییرات رفتاری کوچکی که توسط صاحب گربه گزارش شده است، لازم است.
مشاهده:دامپزشک با مشاهده گربه از فاصله‌ای شروع می‌کند. گربه‌ها به دلیل طبیعت و ذات وحشی خود، اغلب علائم بیماری را پنهان می‌کنند، بنابراین مشاهده دقیق بسیار مهم است.
معاینات
بررسی عمومی:
تعیین امتیاز شرایط بدنی (BCS): با استفاده از مقیاس استاندارد (معمولاً ۱ تا ۹) شرایط بدن گربه را ارزیابی کنید. توزیع چربی، جرم عضلانی و وزن کلی را ارزیابی کنید. در تفسیر BCS، سن و نژاد گربه را در نظر بگیرید.
علائم حیاتی: ضربان قلب (پالس)، نرخ تنفسی و دمای بدن را اندازه‌گیری کنید. مقادیر طبیعی: ضربان قلب: ۱۴۰-۲۲۰ ضربه در دقیقه (bpm) ، نرخ تنفسی: ۲۰-۳۰ نفس در دقیقه (bpm)، دمای بدن: 100.5°F تا 102.5°F (38.1°C تا 39.2°C)
پوست و پوشش: انگل‌ها، زخم‌ها یا ناهنجاری‌ها بررسی شوند، کیفیت پوشش و عادات بهداشتی گربه را ارزیابی کنید.
چشم‌ها، گوش‌ها و بینی: چشم‌ها را برای شفافیت، ترشح یا قرمزی بررسی کنید، گوش‌ها را برای چرک، التهاب یا جرب‌ها معاینه کنید.
بررسی و معاینه سیستم‌های خاص در گربه‌ها
سیستم قلبی عروقی:
مناطق دارای نبض‌ها را (فمورال و..) لمس کنید و نبض را محاسبه کنید.
قلب را برای صداها یا ضربان‌های نامنظم گوش کنید.
سیستم تنفسی:
صداهای ریه را گوش کنید.
تلاش تنفسی و تقارن آن را مشاهده کنید.
سیستم گوارشی:
شکم را برای وجود توده‌ها، درد یا بزرگی اعضا لمس کنید.
رنگ غشاهای مخاطی را بررسی کنید (صورتی به عنوان طبیعی در نظر گرفته می‌شود).
سیستم اسکلتی عضلانی:
تحرک مفاصل و تناسب عضلات را ارزیابی کنید.
علائم لنگی یا ناراحتی اسکلتی را جستجو کنید.
سیستم عصبی:
عصب‌های مغزی را ارزیابی کنید (مانند پاسخ دانه‌ای، تقارن چهره).
رفتار و هماهنگی را مشاهده کنید.
سیستم ادراری تناسلی:
منطقه تناسلی را برای وجود ناهنجاری‌ها بررسی کنید.
در صورت لزوم، مثانه را لمس کنید.
سایر موارد:
آزمایش‌های تشخیصی: بر اساس یافته‌ها، آزمایش‌های بیشتری (آزمایش خون، تصویربرداری و غیره) پیشنهاد دهید.