گربه‌ها یکی از پرشمارترین و جذاب‌ترین حیوانات برای نگهداری در منزل هستند. گربه‌ها به خوبی با صاحب خود ارتباط می‌گیرند و از این جهت رابطه خوبی را با انسان‌ها دارند. گربه‌ها با ویژگی‌های خاص اخلاقی خود همیشه در اوج هستند. اما مانند هر موجود دیگری یکسری گربه‌ها نیز یکسری بیماری‌ها و مشکلات را دارند.
برخی از مشکلات بین انسان و گربه مشترک هستند، یکی از این بیماری‌های مشترک که در زنان باردار تأثیر منفی می‌گذارد و حتی می‌تواند موجب سقط جنین بشود، بیماری انگلی توکسوپلاسموزیس می باشد. توکسوپلاسموزیس یک عفونت است که توسط انگل توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) ایجاد می‌شود.
این انگل توانایی آلوده‌سازی هر مهره دار خون‌گرمی، خصوصا پستانداران را دارد، اما گربه‌ها به عنوان میزبان اصلی این انگل شناخته می‌شوند. برخی دیگر از حیوانات مانند دام‌های اهلی گاو و گوسفند به عنوان میزبان واسط و آلوده‌کننده شناخته می‌شوند اما همچنان میزبان اصلی تعریف شده برای این انگل، گربه‌ها می‌باشند.
انگل توکسوپلاسمای گربه‌ها عامل سقط جنین در مادران باردار می‌باشد. در واقع این عفونت از گربه بیمار به زن حامله منتقل شده و از طریق تشکیل سلول‌های انگلی در بدن خانم‌ها موجب سقط جنین می‌شود.
عده‌ای گمان می‌کنند که موی گربه عامل سقط جنین است اما این موضوع به طور مستقیم وجود ندارد و به طور کلی و غیر مستقیم موی گربه باعث آلودگی خانم‌های باردار و سقط می‌شود که در ادامه مقاله به طور کامل و دقیق به آن می‌پردازیم.
دامپزشکان توصیه می‌کنند که خانم‌ها باردار تا حد امکان از گربه‌هایی که اطلاعات واکسیناسیون و بهداشتی آن‌ها را ندارند دوری کنند. در این مقاله، به توضیح خطرات توکسوپلاسموزیس برای خانم‌های باردار و نحوه انتقال آن از گربه به انشان می‌پردازیم.
می‌خواهیم بدانیم چرا گربه‌ها برای زنان باردار خطرناک هستند؟
چه پشتوانه علمی در مورد این موضوع وجود دارد که آیا نگهداری از گربه در دوران حاملگی خطرآفرین هست یا خیر؟
آیا آنطور که اکثر افراد فکر می کنند، گربه باعث سقط جنین می‌شود؟
آیا گربه‌ها نوزادان را نیز آلوده می‌کنند؟
قصد داریم به طور کلی تمامی موارد و ارتباط گربه با بارداری انسان را به طور علمی و جامع بررسی کنیم.
انتقال انگل توکسوپلاسما از گربه به زنان باردار
راه انتقال توکسوپلاسموزیس از گربه به خانم‌های باردار عمدتاً از طریق تماس با مدفوع گربه‌ای که انگل توکسوپلاسما گوندی را دفع می‌کند، صورت می‌گیرد. این موضوع می‌تواند از طریق موارد زیر رخ دهد:
نظافت ظرف خاک گربه و تماس دست آلوده با مخاطات بدن مانند دهان و چشم و…
خوردن غذاها یا آبی که با مدفوع گربه آلوده شده است.
تماس مستقیم با خاک یا ماسه‌ای که گربه در آن مدفوع کرده است، مانند باغبانی یا بازی در خاک‌های آلوده بدون استفاده از دستکش و نشستن دست‌ها بعد از آن.
مانند انگل تریپانوزوم اسب، بسنویتیا گاو و کوکسیدیوز پرندگان که اختصاصی این موجودات هستند، توکسوپلاسما گوندی از معروف‌ترین و اختصاصی‌ترین انگلی‌های گربه‌ها می‌باشد.
گربه‌ها می‌توانند انگل را از طریق خوردن حیوانات کوچک آلوده مانند موش‌ها یا پرندگان به دست آورند و سپس اووسیست‌های انگل را در مدفوع خود دفع کنند. این اووسیست‌ها باید در محیط بیرونی به مدت ۱ تا ۵ روز بمانند تا به فرم عفونی (اسپوروله) تبدیل شوند.
پس از این مدت، اگر انسانی این اووسیست‌های اسپوروله شده را ببلعد، می‌توانند به توکسوپلاسموزیس مبتلا شوند.
با این حال، لازم به ذکر است که انتقال توکسوپلاسموزیس از گربه به بانوان باردار و سایر انسان‌ها به طور مستقیم بسیار نادر است و تماس روزمره با گربه‌ها به طور کلی به عنوان یک عامل خطر بزرگ برای عفونت توکسوپلاسما در نظر گرفته نمی‌شود.
راه‌های انتقال انگل توکسوپلاسموزیس از دام به انسان و گربه
انگل توکسوپلاسما در بدن حیوانات اهلی نیز وجود دارد، در واقع این حیوانات میزبان واسط هستند و می‌توانند گربه‌ها را به عنوان میزبان اصلی و حتی انسان، خصوصا خانم‌های باردار را آلوده کنند.
بهتر است گوشت دام‌های مبتلا به توکسوپلاسموزیس مصرف نشود اما علاوه بر انتقال از طریق گربه‌ها، عفونت توکسوپلاسموزیس می‌تواند از طریق غذا و سایر موارد به انسان منتقل شود:
استفاده از گوشت خام یا نیم پز حیوان آلوده: گوشتی که حالت خون آلود یا رنگ بسیار روشن دارد ممکن است حاوی ذرات انگل توکسوپلاسما باشد.
استفاده از گوشت‌های خشک‌شده: اگر گوشت‌های خشک‌شده مانند پارماها به خوبی پخته شده باشند، از خطر انتقال انگل کاسته می‌شود.
نوشیدن شیر‌های غیرپاستوریزه دام‌ها: شیر غیرپاستوریزه گاو، بز، گوسفند و… یا محصولات جانبی که از آن تهیه شده‌اند، ممکن است حاوی انگل توکسوپلاسما باشند.
تماس با مدفوع دام‌های باردار: این حیوانات می‌توانند انگل را طریق مدفوع یا ادرار آن را انتقال دهند. ممکن است این مدفوعات روی سطوحی را بپوشانند و انگل‌ها آنجا باقی‌مانده و سپس وارد بدن انسان شوند. مانند سبزیجات آلوده‌ای که به خوبی شسته نمی شوند
ناگفته نماند که موارد فوق که شامل گوشت، شیر و مدفوع دام‌های آلوده به توکسوپلاسموز بود، می‌تواند گربه‌ها را نیز آلوده کند.
خطرات و علائم توکسوپلاسموزیس گربه‌ها برای خانم‌های باردار و نوزادان
ممکن است انگل باعث سقط جنین نشده و زنان آلوده به توکسوپلاسموزیس، انگل را به جنین انتقال دهند. جنین‌ها با علایم توکسوپلاسموزیس به دنیا می‌آیند و به این نوع از بروز عفونت، توکسوپلاسموزیس مادرزادی گفته می‌شود.
فراوانی توکسوپلاسموزیس مادرزادی با افزایش سن بارداری افزایش می‌یابد، اما اگر انتقال عفونت در ابتدای بارداری باشد، علایم شدیدتر خواهند بود.
نوزادان ممکن است علائمی در سیستم عصبی مرکزی یا چشم داشته باشند و یا حتی علائم عمومی بیماری را نشان دهند. نوزادانی که در زمان تولد علائم خفیف یا تحت کلینیکی دارند، ممکن است در معاینه فیزیکی روزانه علائمی نداشته باشند، اما همچنان در معرض عوارض طولانی مدت از بیماری باقی بمانند.
حتی ممکن است مادر به انگل آلوده نشود اما نوزاد تازه به دنیا آمده به دلیل سیستم ایمنی حساس و ضعیف دچار آلودگی انگلی شود. هرچند نوزاد پادتن‌های زیادی را از مادر دریافت کرده است اما هیچ تضمینی وجود ندارد که گربه مبتلا به توکسوپلاسما از طریق های مختلف نوزاد تازه به دنیا آمده را آلوده نکند. بنابراین انتقال توکسوپلاسما از گربه به نوزادان نیز وجود دارد.
آیا موی گربه باعث سقط جنین می‌شود؟
همانطور که در مقدمه ذکر شد موی گربه به صورت مستقیم موجب سقط جنین نمی‌شود. اما عامل اصلی سقط جنین در گربه‌ها بزاقی هست که روی موهای گربه وجود دارد.
گربه‌ها عادت دارند دائماً خود را تمیز کنند و این کار را با استفاده از زبانشان انجام می‌دهند و با هربار لیس زدن، مقداری بزاق بر روی موهای گربه باقی می‌مانند (طبق منابع بزاق یکی از راه‌های انتقال انگل توکسوپلاسما از گربه به زنان باردار و سایر انسان‌ها می‌باشد.)
از آنجایی که روزانه مقدار زیادی از موهای گربه ریزش می‌کند ممکن است این موها وارد بدن انسان شده و باعث بروز مشکلاتی از جمله سقط جنین و سایر علایم بیماری انگلی توکسوپلاسما گوندی بشود. بهتر است گربه‌ها واکسینه باشند و به طور مداوم به حمام برده شوند و به نظافت آن‌ها توجه بیش‌تری شود.
تشخیص و درمان توکسوپلاسموزیس در زنان باردار
مانند هر بیماری دیگری باید معاینات اصولی و دقیق برای تشخیص و درمان این بیماری انجام شود. سیستم معاینات و آزمایش‌ها در گربه‌ها و معاینات و آزمایش‌ها انسانی با یکدیگر تفاوت دارد.
تشخیص توکسوپلاسموزیس
تشخیص دقیق توکسوپلاسموزیس معمولاً از طریق آزمایش خون انجام می‌شود. هدف از انجام آزمایش خون یافتن دقیق آنتی بادی‌های انگل توکسوپلاسموزیس از خون مادران بیمار است.
اما قبل از انجام آزمایش باید معاینات بالینی و اخذ تاریخچه دقیق از بیماران انجام گیرد. باید از رزیم غذایی و حیواناتی که زنان باردار با آن‌ها سر و کار دارند اطلاعات دقیق کسب شود.
درمان توکسوپلاسموزیس
درمان معمولاً با داروهای ضد انگلی مانند پیریمتامین و سولفادیازین انجام می‌شود. در دوران بارداری، درمان ممکن است با توجه به سن بارداری و وضعیت جنین تغییر کند که در این راستا لازم است پزشک مسلط به اصول درمان و تجویز داروها به صورت تخصصی وضعیت زنان بیمار را بررسی کند.
استراحت و درمان تقویتی یکی از مهم‌ترین اصول در درمان این بیماری می‌باشد. در کل بهترین روش در مواجه با توکسوپلاسما گوندی پیشگیری می‌باشد.
پیشگیری از توکسوپلاسموزیس در مادران باردار
برای پیشگیری از این عفونت، لازم است اقدامات زیر انجام شود:
از مصرف گوشت خام یا نیمه پخت خودداری شود.
شیر غیرپاستوریزه و محصولات تهیه شده از آن را به هیچ وجه مصرف نشود.
از لمس حیوانات آلوده و مدفوع آن‌ها جلوگیری شود.
خاک گربه با دستکش تیمز شده و دست‌ها به خوبی شسته شود.
گربه‌هایی که برای نگهداری در منزل انتخاب می‌شوند، واکسینه باشند.
نتیجه‌گیری
توکسوپلاسموزیس یک عفونت انگلی است که می‌تواند خطراتی برای خانم‌های باردار و جنین‌های آن‌ها داشته باشد. با این حال، با رعایت اقدامات پیشگیرانه و مراقبت‌های مناسب، می‌توان از این خطرات به حداقل رساند.
اگر نگرانی‌هایی در مورد توکسوپلاسموزیس وجود دارد باید، با پزشک و دامپزشک مشورت شود. در کل بهتر است در زمان بارداری تماس با حیوانات به حداقل میزان خود برسد تا مشکلی برای مادر و نوزاد پیش نیاید.